ادبيات جنگ براي كودكان و نوجوانان آري يا نه؟/عرفان نظرآهاري

كودك امروز بسيار فرهيخته تر از اين حرف هاست كه ما بتوانيم بخشي از حقايق را با توجيه خشن بودن از آنها پنهان كنيم. كودك امروز در متن زندگي با بخش هاي مختلف خوشايند و ناخوشايند زندگي عملاً درگير است. او از طريق رسانه هاي مختلف و زندگي عملي خود، زندگي را با تمام تلخي ها و شيريني هاي تجربه مي كند. بنابراين با كودك امروز مي توان بسياري از موضوعات را مطرح كرد. موضوعاتي كه ما شايد قبلاً فكر مي كرديم مطرح كردن آنها ممكن است براي بچه ها زود باشد و بهتر است آن رابه زمان ديگري موكول كنيم. اما امروز نبايد اين طور فكر كنيم. فراموش نكنيم مسأله جنگ مساله متناسب جهان امروز است و بسياري از كودكان قربانيان اصلي جنگ بوده و هستند. چطور مي شود اين مساله را متعلق به كودكان ندانست. هر چند كه آنها هرگز باعث و باني هيچ جنگي در جهان نيستند اما تبعات منفي و ناخوشايند آن هميشه آنها را مورد لطمه قرار داده و به زندگي معصومانه و ساده شان لطمه زده است. بنابراين لازم است كه كودك از جنگ هم بداند و از نوشتن هاي آن باخبر شود و در عين حال بداند كه هر جنگي دلايل و ابعاد مختلفي دارد. آموختن فضايل اخلاقي و كرامت هاي انساني مثل ايثار، فداكاري، گذشت به كودكان لازم است و نيازمند ساختن فضا و اتمسفر خاص است. گاهي اوقات اين اتمسفر مي تواند همين جنگ و دفاع باشد. آنچه مسلم است وقتي وارد فضاي ادبيات مي شويم، بايد زبان ما، زبان غير مستقيم باشد، چرا كه اگر زبان مستقيم باشد، خبري است. پيش شرط ادبيات غير مستقيم گويي است و اين است كه زبان در معناي ثانويه خود به كار رود، و نه فقط جملات بلكه تك تك كلمات در معني غير قاموسي خود به كاربرده مي شوند بنابراين چه بسا اصلاً هيچ واژه ناخوشايندي در خلق ادبيات جنگ به كار برده نشود و اصلاً از توپ و تانك حرفي زده نشود، اما پيام، پيامي باشد كه در جنگ آموخته مي شود اگر18 چه ادبيات جنگ ابعاد خيلي مختلفي مثل حوادث و پيشامدهاي پيش از جنگ و بعد از جنگ دارد كه هر كدام مي تواند دستمايه ادبيات باشد ولي من فكر مي كنم هر آنچه غير مستقيم گفته شود تاثير ماندگارتر و پنهان تري دارد و به حيطه ادبيات وفادارتر است.
(شاهد انديشه
فصلنامه فرهنگي و پژوهشي
نشريه تخصصي معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگي)