عملیات الی بیت المقدس

شرح عمليات

مرحله اول عمليات: عمليات در ساعت ٠٠:٥٥ بامداد 1361/2/10با دريافت خبر درگير شدن تيپ ٢٥ كربلا در محور قرارگاه فتح، با رمز مبارك يا علي‌ابن‌ابيطالب (ع) آغاز شد . در محور قرارگاه قدس (شمال كرخه كور) به دليل هوشياري دشمن و وجود استحكامات متعدد، پيش‌روي نيروها به سختي امكان پذير بود و در اين ميان تنها تيپ‌هاي ٤٣ بيت‌المقدس و ٤١ ثارالله موفق شدند از مواضع دشمن عبور كرده و منطقه‌اي در جنوب رودخانه كرخه كور را به عنوان سرپل تصرف كنند. عدم پوشش جناحين اين يگان‌ها باعث شده بود كه دشمن فشار شديدي بر آنها وارد كند.

در محور قرارگاه فتح، يگان‌هاي خودي ضمن عبور از رودخانه، به سرعت خود را به جاده اهواز خرمشهر رسانده و به ايجاد استحكامات و جلوگيري از نقل و انتقالات و تحركات دشمن در اين جاده پرداختند.

در محور قرارگاه نصر، به دليل تاخير در حركت و وجود باتلاق در كنار جاده اهواز خرمشهر و همچنين تمركز دشمن در شمال خرمشهر، نيروهاي اين قرارگاه نتوانستند به اهداف مورد نظر دست يافته و با قرارگاه فتح الحاق كنند.

الحاق كامل قرارگاه نصر با قرارگاه فتح و همچنين تصرف اهداف مرحله اول قرارگاه قدس در دستور كار عمليات شب دوم قرار گرفت كه با انجام آن تا حدودي اهداف مورد نظر محقق شد، ولي برخي رخنه‌ها همچنان باقي بود تا اين كه سرانجام پس از ٥ روز، جاده اهواز خرمشهر از كيلومتر ٦٨ تا كيلومتر ١٠٣ تثبيت و كليه رخنه‌ها ترميم شد.

مرحله دوم عمليات: در اين مرحله آزادسازي خرمشهر از دستور كار عمليات خارج و تصميم گرفته شد كه قرارگاه‌هاي فتح و نصر از جاده اهواز - خرمشهر به سمت مرز پيش‌روي كنند و قرارگاه قدس نيز ماموريت يافت تا به صورت محدود براي تصرف سرپل در جنوب كرخه كور اقدام كند و سپس آن را گسترش دهد.

عمليات در اين مرحله در ساعت ٢٢:٣٠ روز 1361/2/16 آغاز شد . نيروهاي قرارگاه فتح در همان ساعات اوليه به جاده مرزي رسيدند . يگان‌هاي قرارگاه نصر نيز با اندكي تأخير و تحمل فشارهاي دشمن، به مرز رسيده و با قرارگاه فتح الحاق كردند.

دشمن با مشاهده جهت پيش‌روي نيروهاي ايران به طرف مرز، لشكرهاي ٥ و ٦ خود را به عقب كشاند. به نظر مي‌رسيد اين عقب نشيني با دو هدف انجام شده باشد: يكي، جلوگيري از محاصره و انهدام اين لشكرها؛ و ديگري، تقويت هرچه بيشتر خطوط پدافندي بصره و خرمشهر.

در پي اين عقب نشيني كه از ساعات اوليه روز 1361/2/18 آغاز شده بود، نيروهاي قرارگاه قدس ضمن تعقيب نيروهاي دشمن، تعدادي از آنها را كه از قافله عقب مانده بودند، به اسارت درآوردند و در نتيجه جاده اهواز - خرمشهر (تا انتهاي جنوب منطقه‌اي كه قرارگاه نصر به عنوان سرپل تصرف كرده بود) و نيز مناطقي همچون جفير، پادگان حميد و هويزه آزاد شدند.

مرحله سوم عمليات: در اين مرحله، قرارگاه نصر ماموريت يافت تا حركت خود را به سمت خرمشهر آغاز كند. نيروهاي عمل كننده كه متشكل از چهار تيپ مستقل سپاه پاسداران و دو تيپ ارتش بودند، در آخرين ساعات روز1361/2/19 عمليات خود را آغاز كردند؛ اما به دليل هوشياري دشمن و تمركز نيرو در خطوط پدافندي‌اش، نيروهاي خودي در انجام ماموريت خود توفيق نيافتند . تكرار اين عمليات در روز بعد نيز به شكست انجاميد. به همين دليل، تصميم گرفته شد تا براي انجام عمليات نهايي فرصت بيشتري به يگان‌ها داده‌شود. همچنين مقررشد از دو تيپ‌المهدي(عج) و امام‌سجاد(ع) از قرارگاه‌فجر درحركت بعدي استفاده‌شود.

مرحله چهارم عمليات: در اين مرحله تصميم گرفته شد تا قرارگاه نصر در امتداد مرز به سمت جنوب حركت كرده و ضمن انسداد جاده شلمچه، خود را در محور نهر خيّن به رودخانه اروند برساند. قرارگاه فجر در جناح مياني مي‌بايست در امتداد نهر عرايض به سمت رودخانه اروند اجراي تك كند. قرارگاه فتح نيز مسئوليت عمليات در امتداد جاده اهواز - خرمشهر و آزادسازي خرمشهر را بر عهده داشت.

عمليات در اين مرحله از ساعت ٢٢:٣٠ روز 1361/3/1آغاز شد. قرارگاه نصر توانست جاده خرمشهر شلمچه را مسدود كند و قرارگاه فجر نيز موفق شد ضمن تأمين "پل نو" در محور نهر عرايض نيروهايش را به اروند برساند. در اين ميان، قرارگاه فتح به دليل حساسيت و هوشياري فوق العاده دشمن موفق نشد به اهداف مورد نظر دست يابد.

دشمن براي خارج كردن نيروهايش از محاصره، در اطراف "نهر عرايض" و "پل نو" از سمت غرب (شلمچه) و شرق (خرمشهر) پاتك‌هاي شديدي را آغاز كرد؛ ولي با مقاومت رزمندگان مستقر در اين منطقه، پاتك‌ها به شكست انجاميد. سپس نيروهاي دشمن مستقر در شمال شرقي خرمشهر براي دفاع هرچه بهتر از شهر، به داخل شهر فراخوانده شدند.

پس از اين عقب نشيني، سرانجام نيروهاي عراقي در حالي كه با كمبود آب، غذا و مهمات روبه‌رو بودند و مقاومت خود را بي‌نتيجه مي‌دانستند، به درخواست قواي نظامي جمهوري اسلامي پاسخ مثبت داده و خود را تسليم كردند.

به اين ترتيب، خرمشهر در ساعت ١١ صبح روز 1361/3/3 آزاد شد و خط پدافندي مناسبي از طلائيه تا كوشك و شلمچه و حاشيه شمال اروند برقرار گرديد.

نتايج عمليات

1. طي عمليات بيت‌المقدس ٥٠٣٨ كيلومتر مربع از اراضي اشغال شده از جمله شهرهاي خرمشهر و هويزه و نيز پادگان حميد و جاده اهواز خرمشهر آزاد شدند. افزون بر اين، شهرهاي اهواز، حميديه و سوسنگرد از تيررس توپخانه دشمن خارج شدند. همچنين، ١٨٠ كيلومتر از خط مرزي تامين شد.
2. با فتح خرمشهر، برتري نظامي ايران بر عراق مورد تاييد كارشناسان و تحليل‌گران نظامي قرار گرفت.
3. فتح خرمشهر موجب انفعال ارتش عراق شد؛ به گونه‌اي كه نظاميان عراقي تا مدت زيادي نتوانستند از لاك دفاعي خارج شوند.
4. عمليات بيت‌المقدس موجب شد تا كشورهاي عرب منطقه به تقويت مالي و نظامي عراق دست بزنند.
5. در اين عمليات حدود ١٩٠٠٠ تن از نيروهاي دشمن به اسارت درآمده و حدود ١٦٠٠٠ تن نيز كشته و زخمي شدند.

ميزان انهدام يگان‌هاي دشمن:

لشكرهاي ٣ زرهي و ١١ پياده ٨٠ درصد

لشكرهاي ٩ و ١٠ زرهي ٥٠ درصد

لشكر ٧ پياده  ٤٠ درصد

لشكرهاي ٥ مكانيزه ٦ و ١٢ زرهي ٢٠ درصد

تيپ‌هاي ٩، ١٠ و ٢٠ گارد مرزي و  ٢٣٨، ٥٠١، ٩٠، ٤١٧ و ٦٠٥ پياده١٠٠ درصد

تيپ ١٠٩ پياده ٦٠ درصد

تيپ‌هاي ٦٠١، ٦٠٢، ٤١٦ و ٤١٩ پياده ٥٠ درصد

تيپ‌هاي ٣١، ٣٢ و ٣٣ نيروي مخصوص به ميزان زياد.